Służba ministrancka to zarazem permanentna, czyli trwająca nieprzerwanie formacja. W jej trakcie, po przejściu etapu aspiranta i kandydata, ministrant – zgodnie z podziałem formacji wskazanym przez Krajowe Duszpasterstwo Służby Liturgicznej – pełni następujące funkcje:
• choralista (ministrant) – daje wiernym sygnały do przyjęcia odpowiednich postaw ciała za pomocą kołatek, dzwonków i gongów;
• ministrant światła (inaczej ceroferariusz; łac. niosący świecznik) – opiekuje się świecami, posługuje do nich;
• ministrant krzyża (inaczej krucyferariusz łac. crux: krzyż oraz ferre: nieść – niosący krzyż) – nosi krzyż podczas procesji i drogi krzyżowej;
• ministrant księgi (inaczej librysta lub manduktor; z łac. liber – księga) – dba o księgi liturgiczne, przygotowuje je przed celebracją liturgiczną; może posługiwać celebransowi przy mszale;
• ministrant wody – nosi kociołek z woda święconą: podczas aspersji (pokropienia wiernych woda święconą) oraz błogosławieństw i poświęceń;
• ministrant kadzidła – funkcje spełniają dwaj ministranci:
xxxxxxxxxx• turyferariusz – (od łac. turyfera) odpowiedzialny jest za kadzielnicę (trybularz): jej przygotowanie i utrzymanie w czystości;
xxxxxxxxxx• nawikulariusz – (od łac. naviculum) służy razem z turyferariuszem – niesie kadzidła w naczyniu, zwanym „łódką”;
• ministrant ołtarza – może pełnić następujące funkcje: posługuje przy naczyniach liturgicznych; podaje chleb, wino i wodę do sprawowania Eucharystii, usługuje kapłanowi, a przy udzielaniu wiernym Komunii Świętej przytrzymuje patenę pod Ciałem Pańskim, by jego partykuły nie spadły na ziemię;
Można wyróżnić także funkcję:
• ministrat insygniów (inaczej insygniarz lub kaperiusz) – ministrant trzymający mitrę lub pastorał przez welon bądź specjalne rękawiczki. Tylko ci ministranci w trakcie liturgii przez cały czas zachowują pozycję stojącą (nie klękają).
W odrębnych działach (patrz menu: LEKTORZY, KANTORZY, ASYSTA MĘSKA) omówione są funkcje:
• lektor – ministrant Słowa Bożego – osoba po specjalnym kursie; proklamuje Słowo Boże (czytania z wyjątkiem Ewangelii) oraz odczytuje wezwania Modlitwy Powszechnej; może, za zgodą celebransa odczytać lub zaśpiewać psalm.
• psałterzysta – wykonuje psalmy, zazwyczaj jest ministrantem Słowa Bożego posiadającym uzdolnienia muzyczne;
• kantor – intonuje pieśni, dba o oprawę muzyczną liturgii i zaangażowanie wiernych w śpiew, ta funkcja rzadko już występuje w Polsce i jest często mylona z psałterzystą. Kantor zazwyczaj jest ministrantem Słowa Bożego posiadającym wykształcenie muzyczne;
• ceremoniarz (mistrz ceremonii) i precentor (pomocnik ceremoniarza) – osoby po specjalnym kursie trwającym zazwyczaj rok; ich zadaniem jest koordynowanie działań pozostałych ministrantów; są odpowiedzialnyi za prawidłowy przebieg liturgii, przeprowadza próby z ministrantami, muszą być zaznajomieni z przepisami liturgicznymi.
Funkcją pełnioną poza liturgią jest:
• animator liturgiczny – jest starszym ministrantem (zazwyczaj powyżej 16 lat) lub osobą dorosłą, na ogół po specjalnym kursie; opiekuje się grupą ministrantów.
● Modlitwa przed Mszą Świętą
Oto za chwilę przystąpię do Ołtarza Bożego, do Boga, który rozwesela młodość moją. Do świętej przystępuję służby. Chcę ją dobrze pełnić. Proszę Cię, Panie Jezu, o łaskę skupienia, by myśli moje były przy Tobie, by oczy moje były zwrócone na ołtarz, a serce moje oddane tylko Tobie. Amen.
● Modlitwa po Mszy Świętej
Boże, którego dobroć powołała mnie do Twej służby, spraw, bym uświęcony uczestnictwem w Twych tajemnicach przez dzień dzisiejszy i całe me życie szedł tylko drogą zbawienia. Przez Chrystusa, Pana naszego. Amen.
Inne posługi
Co bardzo ważne, więc warto wiedzieć – ministrantem, czyli służącym bliźnim jest również szafarz nadzwyczajny Komunii Świętej, czyli osoba wyznaczona do udzielania Komunii Świętej, gdy zabraknie odpowiedniej liczby szafarzy zwyczajnych. W stosunku do nadzwyczajnych szafarzy Komunii Świętej błędem jest używanie określenia „nadzwyczajny szafarz Eucharystii”, ponieważ Eucharystię (mszę świętą) może sprawować wyłącznie kapłan (biskup lub prezbiter).
Nadzwyczajnymi szafarzami Komunii Świętej mogą być również akolici. Nimi są alumni seminariów duchownych (klerycy), którzy – tak jak szafarze nadzwyczajni Komunii Świętej – przyjęli posługę akolity od biskupa lub wyższego przełożonego zakonnego.
Częstym błędem jest utożsamianie wszystkich szafarzy nadzwyczajnych Komunii Świętej z akolitami. Akolita jest z urzędu nadzwyczajnym szafarzem Komunii Świętej, ale zadanie akolity wykraczają poza samą liturgię. Inni szafarze nadzwyczajni Komunii Świętej. są upoważnieni przez biskupów jedynie do pełnienia konkretnej funkcji w liturgii, stawia im się niższe wymagania, powołuje na określony czas i do posługiwania w konkretnej diecezji. Co do zasady mogą udzielać Komunii Świętej tylko na terenie diecezji w której zostali ustanowieni; w innej diecezji tylko za zgodą biskupa miejsca (biskupa diecezjalnego konkretnej diecezji).
Natomiast akolita może udzielać Komunii w czasie mszy św. lub poza nią, zanosić ją do chorych, lub w wypadku konieczności podać ją umierającemu jako wiatyk. Czyni to jednak tylko, gdy ze względu na podeszły wiek lub stan zdrowia kapłan lub diakon nie mogą tego czynić lub liczba osób przystępujących do Komunii jest tak duża, że powodowałoby to znaczne przedłużenie się celebracji. Akolita ustanowiony obrzędem jest więc z urzędu szafarzem nadzwyczajnym Komunii Świętej. Może on również wystawić Najświętszy Sakrament do adoracji, nie ma natomiast prawa do udzielania nim błogosławieństwa.
Charakterystycznym przywilejem akolity jest puryfikowanie (obmycie -„czyszczenie”) naczyń liturgicznych w przypadku braku diakona. Puryfikacji nie można powierzać żadnemu innemu świeckiemu, nawet nadzwyczajnemu szafarzowi Komunii Świętej. Akolita z racji swojej posługi ma pierwszeństwo przed innymi świeckimi w wypełnianiu szeregu funkcji podczas mszy świętej. Szafarzami zwyczajnymi Komunii Świętej są biskupi, prezbiterzy, diakoni i osoba świecka (mężczyzna) pełniąca posługę jako diakon stały.
Czytaj: Zwyczajny i nadzwyczajny
● Dziewczęta przy ołtarzu
W Polsce od 1994 funkcje ministrantów mogą pełnić również kobiety, jeśli w danej diecezji zezwolił na to ordynariusz. Kongregacja Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów wydała 15 marca 1994 List ogólny do przewodniczących Konferencji Biskupów na temat posługi świeckich w liturgii, zgodnie z którym poszczególni biskupi mogą w swoich diecezjach zezwolić na posługę przy ołtarzu także kobietom. Warunkiem takiego zezwolenia są „prawdziwe potrzeby parafii i dobro wiernych”. Dziewczęta dopuszczane są do służby przy ołtarzu jako ministrantki bądź lektorki.
Zwyczajowo ministrantki nazywa się bielankami i są one w niektórych parafiach. Jednakże w tradycji polskiej utrzymuje się, że kobiety (dziewczęta) pełnią posługę liturgiczną w kościele, ale poza prezbiterium. Trzeba też wiedzieć, iż w żadnym wypadku o dopuszczeniu do służby przy ołtarzu tzw. ministrantek, ani razem z chłopcami, ani oddzielnie od nich, nie może decydować proboszcz lecz jedynie biskup diecezjalny.
